Տևողությունը՝ 12.09- 16․09

Դեռ հին ժամանակներից հայտնի էր, որ մի մարմինը մյուսով շփելիս՝ օրինակ, սաթը բրդով կամ ապակին մետաքսով, նրանք ձեռք են բերում այլ մարմիններ դեպի իրենց ձգելու հատկության: Ակնհայտորեն երևում է նաև, որ ձգողության այդ ուժը բազմաթիվ անգամ գերազանցում է նույն մարմինների գրավիտացիոն փոխազդեցության ուժը: Այս նոր փոխազդեցությանն անվանում են էլեկտրական (հուներեն «էլեկտրոն» բառը նշանակում է սաթ), փոխազդող մարմիններին՝ էլեկտրականացած, իսկ պրոցեսը՝ էլեկտրականացում:

Մարմինների էլեկտրական փոխազդեցությունը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է էլեկտրական լիցք և նշանակվում q տառով: ՄՀ-ում էլեկտրական լիցքի միավորը Կուլոնն է (1 Կլ)՝ ի պատիվ Շառլ Կուլոնի (1736−1806 թթ.), ով ձևակերպել է էլեկտրական լիցքերի փոխազդեցության օրենքը:

Ինչպես ցույց տվեցին փորձերը, բրդով շփված 2 սաթե կամ մետաքսով շփված 2 ապակե միատեսակ ձողերը իրար վանում են, իսկ ապակե և սաթե ձողերը՝ իրար ձգում:  Նշանակում է գոյություն ունի երկու տեսակի էլեկտրական լիցք: Ամերիկացի ֆիզիկոս Բենջամին Ֆրանկլինի առաջարկով մետաքսով շփված ապակու վրա առաջացած լիցքն անվանեցին դրական և վերագրեցին «+» նշան, իսկ բրդով շփված սաթի վրա առաջացած լիցքին՝ բացասական և վերագրեցին «−» նշան: Այս նշանակումից հետո կարելի է սահմանել լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության կանոնը։

Նույն նշանի (կամ նույնանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար վանում են, իսկ հակառակ նշանի (կամ տատանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար ձգում են միմյանց:

Էլեկտրական փոխազդեցության ուժի գոյությունը պայմնավորված է մարմինների վրա ստատիկ լիցքերի առկայությամբ, այդ ուժի ուղղությանը՝ լիցքերի նշանով: Փորձը ցույց է տալիս, որ լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության ուժի մեծությունը կախված է նրանց լիցքերի մեծություններից և լիցքավորված մարմինների միջև եղած հեռավորությունից:

Երկու անշարժ, կետային (փոքր չափեր ունեցող) լիցքերի փոխազդեցության ուժի մեծությունը ուղիղ համեմատական է լիցքերի մոդուլների արտադրային և հակադարձ համեմատական է դրանց հեռավորության քառակուսուն:  F=Kq₁q₂/R²    որտեղ q1-ը և q2-ը փոխազդող մարմինների էլեկտրական լիցքերի մեծություններն են, R-ը՝ նրանց միջև եղած հեռավորությունը: k-ն համեմատականության գործակից է, հաստատուն մեծություն, որը հավասար է k=9⋅10⁹Ն⋅մ²/Կլ²  

Փորձնական ճանապարհով ստացված այս օրենքը կոչվում է Կուլոնի օրենք:

https://learnpro.am/site/lesson/id/1173վ

Տանը՝  դաս 1,2։ Պատասխանել 6-րդ էջի 1- 10 հարցերին, 10-րդ էջի 1-7 հարցերին։ Կատարել մարմինների էլեկտրականացման երևույթը ցուցադրող փորձեր։ Մեկնաբանությունները և եզրակացությունները տեղադրել անհատական բլոգներում, հղումը ուղարկել էլեկտրոնային հասցեիս։   Ֆիզիկա և աստղագիտություն 9: Հանրակրթական դպրոցի 9-րդ դասարանի դասագիրք / Է.Ղազարյան, Ա.Կիրակոսյան, Գ.Մելիքյան, Ռ.Թոսունյան, Ս.Մաիլյան, Ս.Ներսիսյան, Երևան, Էդիտ Պրինտ, 2015թ․

1. Մեխանիկական ուժ, շփման ուժ, ծանրության ուժ, առանձգականության ուժ, արքիմեդյան ուժ։
2. Որովհետև այդ առարկաները շատ փոքր են։
3. Շփման արդյունքում մարմիններից մեկը տալիս է իր ատոմների էլեկտրոնները մյուս մարմնի ատոմներին, արդյունքում ստացվում է, որ մեկ մարմինը լիցքավորվում է դրական լիցքերով, մյուսը բացասական, իսկ դրական և բացասական լիցքերը իրար ձգում են։
4. Երբ երկու թղթի շերտեր շփում ենք ձողի հետ, երկուսը լիցքավորվում են նույն բեվեռի լիցքով, իսկ նույն բեվեռի լիցքերը իրար վանում են։
5. Էլեկտրական։
6. Հունարենում սաթին անվանում եին էլեկտրոն, որից առաջացել է էլեկտրականություն բառը։
7. Դրական և բացասական։
8. Իրար վանելով։
9. Երկու անշարժ կետային լիցքերի էլեկտրական փոխացդեցության ուժի մոդուլն ուղիղ համեմատական է լիցքերի մոդուլների արտադրյալին և հակադարձ համեմատական է դրանց միջև հեռավորության քառակուսուն։
10. ՄՀ — ում էլեկտրական լիցքերի միավորն է՝ կուլոնը։

---

1. Էլեկտրական լիցքերի մագնիտական հատկությունների հիման վրա։
2. Պարզագույն դպրոցական էլեկտրացույցը պատկերված է նեքևի նկարում։ Մետաղե շրջանակին ամրացված պլաստմասե խցանի միջով իջեցված է մետաղի ձող, որի ծայրին ամրեցված է ալյումինե նրբաթիթեղ, երկու թերթիկ։ Շրջանակը երկու կողմից փակված է ապակով։ Որքան մեծ է էլեկտրական լիցքը այնքան մեծ է թիթեղների վանողական ուժը։
3. Էլեկտրաչափը լիցքի արժեքը չափելու սարք է։
4. Որքան մեծ է էլեկտրական լիցքը այնքան մեծ է թիթեղների կամ սլաքի վանող ուժը։
5. Դա կարելի է ստուգել լիցքավորված մարմինները իրար մոտեցնելով, եթե դրանք ձքվում են միմյանց ապա լիցքավորված են տարբեր լիցքերով, իսկ եթե վանում են ապա նույն լիցքով։
6. Ոչ։
7. 1 կուլոն։

Դասարանում

1․ Ինչպե՞ս են փոխազդում միմյանց հետ թելից կախված 2 ձողերը