Իմ ուղևորությունը դեպի Արատես շատ հետաքրքիր անցավ: Արատեսի վանքը երբեք չէի այցելել: Մեր առաջին կանգառը Տիգրանաշենում էր: Պետք է, որ Արարատը դիտեինք, բայց եղանակը ամպամած էր, և սարը չէր երևում:
Հաջորդ կանգառը Արփայի հովիտն էր: Այնտեղ մի քիչ հանգստացանք, հաց կերանք, գետի մոտ էլ խեցգետին տեսանք: Ժամը հինգի կողմերը հասանք Արատես: Այնտեղ տեղավորվեցինք, ճաշեցինք, իսկ երեկոյան հավաքվեցինք խարույկի շուրջ: Հաջորդ օրը այցելեցինք Արատես վանքի գլխավոր եկեղեցին: Այն կիսավեր է:
Այդ նույն օրը մենք գնացինք անտառի մի փոքրիկ հատված, որին «Դրախտ» էինք ասում:
Հավաքեցինք մասուր, ալոճ: Երեկոյան նորից հավաքվեցինք խարույկի մոտ, այդ օրը համեղ ընթրիք ունեցանք: Հաջորդ օրն էլ հետաքրքիր մաթեմատիկական խնդիրներ լուծեցինք: Վերադարձին այցելեցինք Զորաց եկեղեցին, խաչքարերի գերեզմանոցը և Սմբատ Իշխանի դամբարանը:
Ես վերադարձա շատ լավ տպավորություններով, և շնորհակալ եմ ընկեր Արշակից, ընկեր Էմմայից ու ընկեր Զարինեից:
Տեղեկություն Վիկիպեդիայից:
Արատեսի վանքի Սբ. Սիոն միանավ թաղածածկ եկեղեցին (10-րդ դար) ունի երեք ավանդատուն՝ խորանի երկու կողքերին և հյուսիսային պատին կից: Նրանից հարավ Ս. Աստվածածին եկեղեցին (11-րդ դար) է, որը մեկ զույգ որմնամույթերով գմբեթավոր դահլիճ է: Նրա և Ս. Սիոն եկեղեցու միջև 13-րդ դարում կառուցվել է քառակուսի հատակագծով, արևելքում՝ զույգ ավանդատներով գավիթ: Ս. Աստվածածին եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից 1270 թվականին Հայրապետ աբեղան գավիթ է կառուցել (ճարտարապետ Սիրանես)՝ փոխհատվող կամարների կիրառմամբ իրականացված ծածկով, որի կենտրոնում շթաքարային մշակումով երդիկով գմբեթն է (քանդվել է 1970-ական թվականներին): Վանքին 1073 թվականին ոմն Արտավազդ նվիրել է Եղեգիսի այգին և կալվածքներ: 1220 թվականին իշխան Վասակ Խաղբակյանը Արատեսի վանքի պատին արձանագրել է Վայոց ձորի ամրոցների ազատագրման փաստը
13-րդ դարի վերջին Ստեփանոս արք. Օրբելյանը Արատեսի վանքը իր կալվածքներով հանձնել է Նորավանքին՝ որպես ամառանոց, իսկ 1301 թվականին վանքին է նվիրել Գեղարքունիք գավառի ութ գյուղ: Վանքում 1303 թվականին գրիչ Խաչատուր Երզնկացին Ստեփանոս արք. Օրբելյանի պատվերով ընդօրինակել է Գրիգոր Նյուսացու «Մեկնութիւն ժողովողին» աշխատությունը: Վանքի տարածքում կան 10–17-րդ դարի խաչքարեր և տապանաքարեր:
Անդրանիկ Փարադյան 